De hedendaagse surfer weet het. Op het internet vind je diverse websites waar je allerlei gratis testen (persoonlijkheid, intelligentie, motivatie, …) kan maken.
Zo ook voor je teamrollen. Of voor een gelijkende, aanleunende vorm van team-rol-omschrijving. Als je lijsten terugvindt, opgebouwd uit 7 vragen waarbij je steeds 10 punten moet verdelen over de antwoorden die het beste bij je passen – en die namen dragen als de Belbin-test, de Teamrol-test of de Belbin-Groen Vragenlijst - zijn het allemaal bewerkingen van een vragenlijst uit Belbins eerste boek: Management Teams, why they succeed or fail, dat al in 1981 verscheen. Door Rob Groen is daar in 1982, een eerste Nederlandse vertaling van gemaakt met de bedoeling het model van Belbin toegankelijker te maken voor een breed publiek. Groen had toen, net als Belbin zelf, geen idee dat de lijst zo snel zo populair zou worden. Maar je vind hem tegenwoordig op veel websites of als bijlage in bepaalde tijdschriften bij artikelen over Teamrol Management, al dan niet met kleine aanpassingen van de zinnen of de benaming van de rollen.
De lijst heeft geen enkele wetenschappelijk pretentie, vertelde Meredith Belbin ooit aan Rob Groen. Hij had hem gemaakt op aandringen van zijn uitgever om de lezer te prikkelen om eens een eerste verkenning te doen naar zijn beste rollen, de eerste nieuwsgierigheid te bevredigen. De lijst is dus op zijn best een onderhoudende teaser, een quick and dirty zelfperceptie-vragenlijst, waarvan de uitkomst nogal afhankelijk is van de stemming van het moment, gevoelig voor sociale wenselijkheid en veel te oppervlakkig voor professioneel gebruik. Men kan deze lijsten invullen en zelf scoren via een eenvoudige omrekentabel, maar zij geeft als uitkomst slechts een getalsmatige verdeling over 8 teamrollen weer, op basis van een zelfinschatting die niet door inschattingen uit de omgeving wordt aangevuld of gecorrigeerd. Getallen zonder context, zonder betekenis, en zonder enige praktisch advies over wat dat betekent in de samenwerking met anderen.
Tijdens de master class liet Rob Groen me weten “spijt te hebben” dat hij had meegewerkt aan de vertaling en verspreiding van de vragenlijst. Mening die hij terugvond in in de aantekeningen van Belbin bij het verschijnen van de nieuwe editie van zijn eerste boek (2004). De populariteit van de lijst loopt hem danig voor de voeten. Voor veel mensen staat “het doen van Belbin” gelijk aan het invullen en scoren van deze lijst En daarmee doet de lijst, zachtjes uitgedrukt, weinig recht aan de diepgang en reikwijdte van het gedachtegoed en aan de waarde die het heeft, Hij schrijft dan ook met nadruk dat deze vragenlijst slechts een beperkte waarde en geldingskracht heeft, dat de betrouwbaarheid ervan gering is en de sociale wenselijk van de uitkomsten groot is. Dat de teamrol Specialist ontbreekt, evenals alle noodzakelijke normen voor het omrekenen van de scores. Alleen maar bedoeld om een eerste, ruwe indruk te krijgen van hoe iemand zichzelf in de samenwerking ervaart. Als een uitnodiging voor verder, en beter, onderzoek.
Inmiddels is er meer en beter uitgewerkt en gevalideerd materiaal beschikbaar. De ervaringen die vanaf 1981 met Teamrol Management in vele landen zijn opgedaan, zorgden voor een continue verfijning en verbetering van de kwaliteit van de instrumenten om teamrollen te diagnosticeren. Een goed voorbeeld is het softwareprogramma Interplace, een 360*feedbackinstrument, waarin een verbeterde versie van de zelfperceptie-vragenlijst wordt aangevuld door observatie-formulieren van relevante omstanders. Het is een programma dat tekst en context geeft aan de teamroluitkomsten. Het maakt het mogelijk om werkrelaties tussen mensen te interpreteren, om sterktes en zwaktes te analyseren van een willekeurig team, en om uit te zoeken of bepaalde teamrollen bij bepaalde functies passen. Interplace geeft heldere en leesbare rapportages over individuen, teams, organisaties en functies, in termen van het teamrol-model én in gewone spreektaal.
Dank aan Rob Groen (CMB) voor de inspiratie.
Noot : MOPLBOom maakt enkel gebruik van testen via de vernieuwde Nederlandstalige versie van Interplace